ย้อนดูอาณาจักร ‘แจ็คหม่า’ ก่อนถูกรัฐบาลจีนโค่นอำนาจ

ไม่ต่างจากเรื่องเล่าย้อนวันวานของบุคคลที่ประสบความสำเร็จหลายคนที่ไม่ได้เป็นกันชั่วข้ามคืน ก่อน แจ็ค หม่า จะขึ้นมาเป็นเศรษฐีเบอร์ต้นของโลก เขาเคยเป็นเพียงครูสอนภาษาอังกฤษที่ค้นพบอินเทอร์เน็ตครั้งแรกในปี 1995 ที่สหรัฐอเมริกาเท่านั้น “คำที่ผมค้นหาคำแรกคือเบียร์ และผมเห็นเบียร์จากทุกประเทศ ยกเว้นจีน” แจ็คเล่าย้อนถึงต้นกำเนิดไว้ในปี 2015

แน่นอนว่าประโยคดังกล่าวเป็นที่มาของการเริ่มต้นธุรกิจเว็บไซต์ China Pages ของแจ็ค แต่เว็บไซต์ดังกล่าวก็ไม่ได้ประสบความสำเร็จมากนัก ก่อนที่ 4 ปีต่อมาในอพาร์ตเมนท์ย่านหางโจว เขาร่วมกับภรรยาและเพื่อนกลุ่มเล็กๆ จะก่อตั้ง ‘Alibaba’ เว็บไซต์ที่เปิดให้ธุรกิจต่างๆ ซื้อขายกันได้ และนี่เป็นจุดเริ่มต้นก่อนที่ แจ็ค หม่า จะสร้างบริษัทให้เป็นที่รู้จักและก้าวขึ้นเป็นยักษ์ใหญ่ด้านอีคอมเมิร์ช และผู้นำวงการในธุรกิจภาคต่างๆ ของประเทศจีน เช่น โลจิสติกส์ การเงิน รวมถึงความบันเทิง

เป็นเวลากว่าทศวรรษที่รัฐบาลจีนอนุญาตให้ภาคอินเทอร์เน็ตในประเทศเติบโตโดยมีการกำกับดูแลเพียงเล็กน้อย และหวังว่าการขยายตัวของบริษัทเหล่านี้สามารถกระตุ้นเศรษฐกิจของจีนได้

Alibaba และ Tencent สองยักษ์ใหญ่ในอุตสาหกรรมอินเทอร์เน็ตของจีนมีผู้ใช้งานแอปฯ รวมกันกว่า 1 พันล้านคน และมีมูลค่าบริษัทกว่าล้านล้านเหรียญดอลลาร์ ได้ทุ่มเงินหลายพันล้านให้กับบริษัทสตาร์ทอัปด้านเทคโนโลยีในประเทศ ทำให้บรรดาเทคฯ สตาร์ทอัปทั้งหลาย ต้องเผชิญกับการผูกขาดของเงินลงทุนและการใช้งานแพลตฟอร์มของสองบริษัทนี้ แน่นอนว่าทั้งความสามารถในการเก็บข้อมูลของผู้ใช้จำนวนมากที่ใช้แอปฯ และเว็บไซต์ พร้อมด้วยความทันสมัยของเทคโนโลยี AI ทำให้รัฐบาลจีนเริ่มเพ่งเล็งการเติบโตของบริษัทยักษ์ใหญ่ทั้งสองว่ามีขนาดใหญ่เกินกว่าจะควบคุมได้แล้ว และจะส่งผลต่ออำนาจของรัฐบาลพรรคคอมมิวนิสต์จีนในอนาคตอย่างแน่นอน

“ผมไม่เคยกังวลเรื่องกฎข้อบังคับ เพราะผมเป็นเด็กดีมาตลอด” แจ็ค หม่า กล่าวไว้ในปี 2005

แต่ใครจะรู้ว่าอีก 15 ปีถัดมา ประโยคดังกล่าวนี้จะถูกพูดถึงอีกครั้งหลังจากที่รัฐบาลจีนสั่งเบรกการเสนอขาย IPO ที่ใหญ่ที่สุดในโลกซึ่งมีมูลค่ากว่า 34.4 พันล้านดอลลาร์ของ ‘Ant Group’ เทคโนโลยีทางการเงินที่ใหญ่ที่สุดของจีน และเป็นหนึ่งในอาณาจักรการถือครองของ แจ็ค หม่า

Ant Group ให้บริการชำระเงินเพื่ออำนวยความสะดวกในการทำธุรกรรมกับ Alibaba ทั้งยังต่อยอดไปยังธุรกิจสินเชื่อและการประกันภัยด้วย และด้วยมูลค่าการชำระเงินผ่านบริการของบริษัทกว่า 17 ล้านล้านดอลลาร์ ทำให้ Ant Group ก้าวขึ้นเป็นเบอร์หนึ่งของกองทุนตลาดเงินที่ใหญ่ที่สุดในโลก

“เมื่อเราคิดถึงแจ็ค เขาเป็นคนเสียงดังและโผงผาง จึงเป็นเรื่องที่น่าตกใจเล็กน้อยที่เขาไม่พูด” Duncan Clark ผู้เขียนหนังสือ “Alibaba : The House That Jack Ma Built” กล่าว

เมื่อปลายปีที่แล้ว แจ็ค หม่า ขึ้นเวทีประชุมที่เซี่ยงไฮ้ก่อนจะวิจารณ์และโจมตีธนาคารของรัฐว่าเป็นเหมือน ‘โรงรับจำนำ’ ซึ่งไม่ต่างกับการโจมตีธนาคารและระบบของรัฐบาลจีนทางอ้อม ทำให้ Ant Group ถูกยุติการเสนอ IPO อย่างกะทันหัน ก่อนที่ในเวลาเขาจะหายตัวไปและไม่ปรากฎตัวต่อหน้าสื่อเลยทั้งที่เขาเป็นผู้พลิกโฉมหน้าเศรษฐกิจใหม่ของจีน

“รักรัฐบาล แต่อย่าแต่งงานกับพวกเขา” แจ็ค หม่า เคยกล่าวไว้ และเป็นเวลาหลายปีที่แจ็คสร้างแบรนด์ตัวเองและพยายามเสนอภาพลักษณ์ต่อต้านระบบที่กำลังต่อสู้เพื่อเด็กๆ แต่ในวันที่แจ็คปรากฏตัวอีกครั้งเมื่อต้นปีที่ผ่านมา เขามีท่าทางที่ไม่เหมือนกับช่วงที่ Ant Group กำลังระดมทุน และดูเหมือนว่าตอนนี้เขากำลังสยบยอมต่อรัฐบาลจีน

“เขาพูดถึงเรื่องการกุศลมากขึ้น น้ำเสียงสุภาพและมีความอ่อนน้อมถ่อมตนมากกว่าเมื่อเปรียบเทียบกับคำพูดของเขาในเดือนตุลาคม” เฉินลู่ลู่ นักข่าวของ Bloomberg ให้สัมภาษณ์

หากไล่เรียงบริษัทที่รัฐบาลจีนสงสัยว่าเป็นการผูกขาดตั้งแต่ Meituan บริษัทส่งอาหารชั้นนำ Bytedance บริษัทเทคโนโลยีเจ้าของ TikTok และธุรกิจยักษ์ใหญ่อีกกว่า 32 แห่ง คงเป็นสัญญาณที่กำลังบอกเราว่าอาณาจักรธุรกิจมากมายในจีนจะถูกจำกัดและควบคุมไม่ให้มีอำนาจเกินตลาดในที่สุด พร้อมทั้งสนับสนุนให้บริษัทเล็กๆ ก้าวไปข้างหน้าและเติบโตได้ ซึ่งไม่ว่าจะบริษัทของใครก็ตามจะยิ่งใหญ่มากเพียงใด คำตอบสุดท้ายมีแค่รัฐบาลจีนเท่านั้นที่เป็นผู้กำหนด

จากประโยคที่เคยพูดไว้ว่าเขาไม่กังวลเรื่องกฎระเบียบ ตอกย้ำว่าสุดท้าย ‘แจ็ค หม่า’ ยังคงเป็นเด็กดีของรัฐบาลจีนไม่ต่างจากวันนั้น